Cây và cao ích mẫu là gì? Mọc ở đâu? Có tác dụng gì? Có tốt không?

Cây thuốc ích mẫu và cao ích mẫu là gì? Mọc ở đâu? Loại cây này có tác dụng gì đối với sức khỏe con người? Phụ nữ, đặc biệt là bà mẹ đang cho con bú ăn, uống cây và cao ích mẫu có tốt không? Mời bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây để giải đáp những thắc mắc này.

Cây ích mẫu là gì?

– Cây ích mẫu là gì: Cây ích mẫu có tên khoa học là Leonurus japonicus, thuộc họ Bạc hà. Cây có nhiều tên gọi khác như sung úy, chói đèn, làm ngài; xác diến (trong tiếng Tày), chạ linh lo (trong tiếng Thái), wormwoodlike motherwort, lion’s tail (trong tiếng Anh) hay agripaume (trong tiếng Pháp).

Nhiều người gọi cây này với cái tên cao ích mẫu là không đúng, vì đó chỉ là một trong những cách bào chế chứ không phải là tên gọi của cây.

– Cây ích mẫu mọc ở đâu: Ích mẫu thường mọc ở các bãi sông, ruộng ngô trong thung lũng. Đây là loại cây ưa sáng và ưa ẩm. Trong tự nhiên, cây nảy mầm từ hạt vào tháng 3, tháng 4 Dương lịch; sau đó nhanh chóng phát triển, ra hoa vào tháng 6, tháng 7 rồi lụi tàn.

Hiện nay nguồn cung ích mẫu tự nhiên khá hạn chế, nên người ta đã tiến hành trồng loại cây này ở các tỉnh đồng bằng và trung du phía Bắc. Khi quả chín và hạt đã già, cây ích mẫu sẽ được thu hái, phơi khô rồi đập lấy hạt. Hạt ích mẫu để cách năm có tỉ lệ nảy mầm rất kém, nên họ phải gieo trồng ngay vào tháng 8, 9 ở vùng núi, hay tháng 10,11 ở trung du trong cùng năm đó.

– Mô tả: Cây ích mẫu thuộc dạng cây thảo, sống hàng năm hoặc 2 năm.

• Thân cây thẳng đứng, hình vuông, có rãnh dọc, có thể có lông hoặc nhẵn. Cây khi trưởng thành có thể cao 0,5 – 1m hoặc hơn, phân cành.

• Lá của cây ích mẫu mọc đối, có cuống khá dài. Những lá gốc khá tròn, có răng cưa nông, bề mặt phủ lông nhung mềm. Lá giữa có răng cưa nhọn hơn, dài, xẻ sâu thành thùy hẹp nhưng không đều. Lá ở ngọn rất ngắn, ít xẻ hoặc không xẻ. Trên lá có đường gân nổi rõ.

• Hoa: Ra vào khoảng tháng 6 Dương lịch. Hoa mọc thành cụm ở kẽ lá, đường kính từ 2 – 2,5cm. Tràng hoa màu tím hồng hoặc trắng hồng.

• Quả: Kết thành nhanh chóng sau khi cây ra hoa. Quả của cây ích mẫu rất nhỏ, có 3 cạnh, nhẵn, cụt một đầu và khi chín có màu nâu sẫm.

– Bộ phận dùng làm thuốc: Phần trên mặt đất. Nếu dùng toàn thân cây ích mẫu thì gọi là ích mẫu thảo. Nếu chỉ dùng quả thì gọi là sung úy tử.

– Thu hái và sơ chế: Khi cây bắt đầu ra hoa, người ta tiến hành cắt phần trên mặt đất của cây ích mẫu trong lúc trời nắng ráo. Cây sau khi thu hái có thể rửa sạch, dùng tươi. Phần còn lại không dùng hết được phơi khô trong bóng râm hoặc nấu cao, gọi là cao ích mẫu.

Cao ích mẫu là gì?

Như đã nói, cao ích mẫu là một cách bào chế cây ích mẫu sau khi thu hái. Để làm cao, người ta nấu ích mẫu với nước và các phụ liệu cho đến khi quánh lại. Thường thì mỗi cơ sở sẽ có một bí quyết, công thức nấu cao ích mẫu khác nhau.

Tác dụng của cao ích mẫu không thay đổi nhiều so với cây ích mẫu, nhưng người ta có thể dễ dàng bảo quản nó trong thời gian rất lâu mà không bị hỏng. Ngoài ra, việc nấu thành cao cũng giúp chúng ta dễ dàng kết hợp ích mẫu với các vị thuốc khác.

Ăn, uống cây thuốc và cao ích mẫu có tốt không?

Nhiều người thắc mắc rằng ăn hay uống cây ích mẫu và cao ích mẫu có tốt không, thì việc này rất khó để trả lời chắc chắn. Ích mẫu là một loài thảo dược, bản thân nó đã chứa sẵn những dược tính và cả độc tính. Vì thế mà nhiều người ăn, uống cao cây ích mẫu thì tốt, trong khi nhiều người khác lại không.

Nhìn chung, muốn cây và cao ích mẫu phát huy tối đa tác dụng thì phải biết cách sử dụng và điều chỉnh liều lượng cho hợp lý với từng căn bệnh, không nên dùng tùy tiện.

Cây thuốc và cao ích mẫu có tác dụng gì?

Cây thuốc và cao ích mẫu nổi tiếng là có tác dụng rất tốt với các bệnh phụ nữ. Trong Đông y, cây ích mẫu vị cay đắng, tính mát. Quả ích mẫu thì có vị cay ngọt, tính hơi hàn. Trong y học hiện đại, cây và cao ích mẫu chứa 2 alcaloid là leonurin, stachydrin và nhiều dưỡng chất khác.

Dựa vào đó, người ta có thể trả lời câu hỏi cây và cao ích mẫu có tác dụng gì như sau:

– Tác dụng của cây và cao ích mẫu đối với tử cung: Cao chiết nước và cao chiết cồn từ ích mẫu có tác dụng kích thích làm tăng biên độ, tần số co bóp và trương lực tử cung.

– Tác dụng điều hòa kinh nguyệt: Trong Đông y, ích mẫu có vị đắng, tính hàn giúp lưu thông khí huyết, điều hòa kinh nguyệt. Do vậy, nhiều người sử dụng cao ích mẫu để chữa kinh nguyệt không đều tại nhà và được đánh giá cao về hiệu quả sử dụng.

– Tác dụng ngừa thai: Nghiên cứu trên chuột nhắt trắng cho thấy chế phẩm khô thu được từ nước sắc cây ích mẫu với liều dùng 50mg/lần, dùng 4 – 5 lần có thể chống lại sự làm tổ của trứng đã thụ tinh.

Cũng nước sắc này thực hiện thí nghiệm trên chuột lang có thai, liều dùng 15 – 17,5g cho thấy chuột bị sảy thai sau 2 – 4 ngày sử dụng.

Thí nghiệm trên thỏ có thai, liều dùng 6 – 7g/kg cho thấy toàn bộ thỏ bị sảy thai sau 2 – 7 ngày sử dụng.

– Tác dụng của cây và cao ích mẫu đối với hệ tim mạch: Nghiên cứu trên ếch cho thấy alcaloid leonurin trong ích mẫu có tác dụng tăng cường sức co bóp nếu dùng với liều nhỏ, nhưng lại gây ức chế nếu dùng liều lớn.

Nghiên cứu trên mèo gây mê cho thấy leonurin trong ích mẫu tiêm tĩnh mạch với liều 2mg/kg có tác dụng hạ huyết áp rồi đưa huyết áp về trạng thái bình thường.

– Tác dụng của cây và cao ích mẫu trong việc chống kết tập tiểu cầu (nguyên nhân gây ra những cục máu đông, xơ vữa động mạch): Nghiên cứu trên chuột cống Wistar đã bị kích thích gây tăng kết tập tiểu cầu cho thấy dung dịch ích mẫu có khả năng ức chế sự kết tập tiểu cầu và giảm độ nhớt của máu.

– Tác dụng của cây và cao ích mẫu đối với hệ hô hấp: Nghiên cứu trên mèo gây mê cho thấy leonurin trong ích mẫu tiêm tĩnh mạch làm tăng tần số và biên độ hô hấp nếu dùng liều nhỏ, nhưng lại bị rối loạn hô hấp nếu dùng liều lớn.

– Tác dụng của cây và cao ích mẫu với sự bài tiết nước tiểu: Nghiên cứu trên thỏ cho thấy leonurin tiêm tĩnh mạch với liều 1mg/kg có tác dụng tăng bài tiết nước tiểu.

– Các tác dụng khác: Giãn cơ, gây tán huyết máu, ức chế một số loại nấm gây bệnh ngoài da.

Uống cây thuốc và ăn cao ích mẫu khi cho con bú có tác dụng gì?

Tác dụng của cây thuốc và cao ích mẫu đối với bà mẹ cho con bú đã được thể hiện trong câu nói xưa kia của ông cha: “Nhân trần, ích mẫu đi đâu – Để cho gái đẻ đớn đau thế này!”.

Cụ thể sau khi sinh con, nếu ăn, uống cây ích mẫu hoặc cao ích mẫu, bà mẹ sẽ được hưởng những lợi ích như:

– Đối với sức khỏe:

• Tăng cơn co bóp tử cung, đẩy máu huyết ra ngoài, làm nhanh hết sản dịch và hồi phục tử cung về mức ban đầu.
• Điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh, chữa rong kinh, bế kinh.
• Ổn định huyết áp.
• Làm giảm tỉ lệ mang thai sớm thông qua khả năng ngừa mang thai.

– Đối với sữa mẹ: Ích mẫu không phải là thảo dược đặc biệt lợi sữa, nhưng thông qua những lợi ích sức khỏe mà nó mang lại, ăn uống cao ích mẫu trong thời gian cho con bú hoàn toàn có thể giúp bà mẹ có được lượng sữa tốt hơn.

Lưu ý: Ăn uống cây hay cao ích mẫu có thể mang lại rất nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng sử dụng quá liều có thể gây ra những độc tính không mong muốn. Đặc biệt, tuyệt đối không được sử dụng cho phụ nữ đang mang thai. Với người bình thường nếu muốn dùng ích mẫu, nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Nguồn: SLady.com.vn